Topola deltoidalna

Topola deltoidalna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wierzbowate
Rodzaj	topola
Sekcja	Aegeiros
Gatunek	topola deltoidalna
	Nazwa systematyczna
	Populus deltoides W.Bartram ex Marshall; Arbust. Amer.: 106 (1785)
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Topola deltoidalna, topola amerykańska, topola bawełnista (Populus deltoides W. Bartram ex Marshall) – gatunek drzewa z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Występuje naturalnie w Ameryce Północnej – głównie we wschodnich, środkowych i południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych, a także w południowych preriach Kanady i północno-wschodnim Meksyku^[3]^[4].

Morfologia

Pokrój: Topole deltoidalne są drzewami dorastającymi do 30–40 m wysokości (maksymalnie do 55 m^[5]) i kilkudziesięciu metrów średnicy korony^[6]. Pnie osiągają do 3,5 m średnicy i często rozdzielają się na kilka już u nasady^[5]. Tworzą korony szerokie i rozwarte lub wyniosłe i wysoko osadzone, zawsze luźno ugałęzione. Kora ciemnoszara do szaroczarnej, zazwyczaj głęboko spękana^[6].

Pędy: Gałązki są szarożółte i grube, z dużymi trójkątnymi bliznami po liściach. Pąki zimowe są smukłe, spiczaste, długości 1–2 cm, żółtawobrązowe i żywiczne^[7].

Liście: Duże (4–10 cm długości i szerokości), w kształcie deltoidalne, wyrównane. Bardzo grubo ząbkowane. Ząbki zakrzywione i zakończone gruczołami, a ogonek liściowy płaski. Liście są czerwonawe podczas rozwoju wiosną, ciemnozielone w lecie i żółkną jesienią. Ze względu na płaski ogonek, liść ma tendencję do drgania nawet przy najmniejszym wietrze. Jest to jedna z cech identyfikujących^[8].

Kwiaty: Zebrane zwykle po 15–40 w kotki osiągające 5–18 cm długości, nieco wydłużające się w czasie owocowania. Przysadki są bardzo głęboko wcinane, ale nie orzęsione. Pręcików jest 30–40, zalążnia powstaje z czterech, rzadko trzech owocolistków^[5].
Owoce: Nagie torebki osiągające zazwyczaj 8–11 mm długości, otwierające się czterema klapami^[5].

Biologia i ekologia

Megafanerofit. Roślina dwupienna. Kotki męskie czerwonawo-fioletowe i długości 8–10 cm. Kotki żeńskie zielone, długości 7–13 cm, które dojrzewając otwierają się, aby uwolnić liczne małe nasiona przyczepione do pasm przypominających bawełnę. Pojedyncze drzewo może wypuścić 40 milionów nasion rocznie. Drzewa mogą żyć ponad 200 lat, choć zazwyczaj zaczynają obumierać po 70–100 latach. Najstarsza odnotowana topola deltoidalna, nazwana Balmville Tree, rosnąca w stanie Nowy Jork, została ścięta w 2015 roku w wieku 316 lat^[9].

Do kiełkowania i prawidłowego wzrostu potrzebuje odsłoniętej gleby i pełnego słońca. W warunkach naturalnych rośnie zwykle w pobliżu rzek. Nie rozmnaża się przez odrosty korzeniowe, ale łatwo się sadzonkuje^[10].

Zmienność

W Polsce w formie naturalnej nie występuje, jest natomiast gatunkiem rodzicielskim dla topól kanadyjskich – odpowiada za niektóre ich cechy takie jak kanciaste długopędy, gruczołki u nasad liści czy czerwonawe zabarwienie młodych liści. Na terenie Polski pewną popularność uzyskał kultywar topoli deltoidalnej ‘Purple Tower’, charakteryzujący się szerokokolumnowym pokrojem i purpurową barwą liści przez cały okres wegetacyjny^[11].

Poza podgatunkiem typowym wyróżnia się jeszcze dwa inne^[4]^[1]^[5]:

Populus deltoides subsp. deltoides
Populus deltoides subsp. monilifera (Aiton) Eckenw.
Populus deltoides subsp. wislizeni (S.Watson) Eckenw.

Przypisy

↑ ^a ^b Populus deltoides W.Bartram ex Marshall. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-21].
↑ Populus deltoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ John H.J.H. Wiersema John H.J.H., Taxonomic information on cultivated plants in the USDA/ARS Germplasm Resources Information Network (GRIN), „Acta Horticulturae” (413), grudzień 1995, s. 109–116, ISSN 0567-7572 [dostęp 2021-12-13] .
↑ ^a ^b Taxon: Populus deltoides W. Bartram ex Marshall. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-12-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Populus deltoides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-21].
↑ ^a ^b Hejmanowski S. 1975. Uprawa topoli. PWRiL, Warszawa.
↑ A.A. Blood A.A. i inni, Resolving uncertainties in predictive equations for urban tree crown characteristics of the southeastern United States: Local and general equations for common and widespread species, „Urban Forestry & Urban Greening”, 20, grudzień 2016, s. 282–294, ISSN 1618-8667 [dostęp 2021-12-13] .
↑ Barnes and Wagner, Michigan Trees, University of Michigan Press, 2004.
↑ The Balmville Tree. [w:] recordonline.com [on-line]. Gannett. [dostęp 2021-12-21].
↑ SpecialS. Collections SpecialS., University Libraries University of SouthernU.L.U.S. Mississippi, United States Forest Service Harrison Experimental Forest Station Collection, 14 kwietnia 2016 [dostęp 2021-12-13] .
↑ Ernest. Autor.E.A. Rudnicki Ernest. Autor.E.A., Topole w krajobrazie Polski, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2020, ISBN 978-83-09-01125-5, OCLC 1253423269 [dostęp 2021-12-13] .

[powo-1] Populus deltoides W.Bartram ex Marshall. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-21].

[iucn-2] Populus deltoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[3] John H.J.H. Wiersema John H.J.H., Taxonomic information on cultivated plants in the USDA/ARS Germplasm Resources Information Network (GRIN), „Acta Horticulturae” (413), grudzień 1995, s. 109–116, ISSN 0567-7572 [dostęp 2021-12-13] .

[grin-4] Taxon: Populus deltoides W. Bartram ex Marshall. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-12-21].

[america-5] Populus deltoides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-21].

[hejmanowski-6] Hejmanowski S. 1975. Uprawa topoli. PWRiL, Warszawa.

[7] A.A. Blood A.A. i inni, Resolving uncertainties in predictive equations for urban tree crown characteristics of the southeastern United States: Local and general equations for common and widespread species, „Urban Forestry & Urban Greening”, 20, grudzień 2016, s. 282–294, ISSN 1618-8667 [dostęp 2021-12-13] .

[8] Barnes and Wagner, Michigan Trees, University of Michigan Press, 2004.

[9] The Balmville Tree. [w:] recordonline.com [on-line]. Gannett. [dostęp 2021-12-21].

[10] SpecialS. Collections SpecialS., University Libraries University of SouthernU.L.U.S. Mississippi, United States Forest Service Harrison Experimental Forest Station Collection, 14 kwietnia 2016 [dostęp 2021-12-13] .

[11] Ernest. Autor.E.A. Rudnicki Ernest. Autor.E.A., Topole w krajobrazie Polski, Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2020, ISBN 978-83-09-01125-5, OCLC 1253423269 [dostęp 2021-12-13] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]